Memoires van een Sparks

Koraal Scheepvaart Maatschappij;

Ik heb van Oktober 1978 tot en met Mei 1986 als Radio & Elektronica Officier, of ook wel Sparks genoemd, gevaren bij Koraal Scheepvaart Maatschappij op producten- en gastankers zoals de “Coral Rubrum/PJUT”, “Coral Isis/PJWL” en de “Coral Maeandra/PJLZ”.

Koraal Scheepvaart Mij maakte deel uit van de Anthony Veder Groep, en werd operationeel gezien aangestuurd vanuit het Anthony Veder kantoor in Rotterdam.

Op de “Coral Rubrum” (een producten-tanker), voeren we meestal in Europese wateren, en de Middellandse zee, maar ook staken we af en toe over naar noord-Amerika en de Golf van Mexico. Op de “Coral Isis” voeren we tussen Europa, Perzische Golf, Golf van Mexico (Caribbean), Noord- Zuid- en midden Amerika, Pacific en Australië. De “Coral Maeandra” had een vaste lijndienst tussen Köping en Södertalje in Zweden naar Ventspils in Letland, toen nog deel uitmakend van de USSR. Ik heb voornamelijk op de “Coral Rubrum” en “Coral Isis” gevaren, en maar één enkele reis op de “Coral Maeandra” gemaakt. Op de Prinses Margriet, het koopvaardij opleidingsschip, heb ik twee stage-reizen gemaakt. Volgens mijn monsterboekje heb ik in totaal 17 reizen gemaakt.

Varen over de Zeven Zeeën,,

Ik heb de zeven zeeën bevaren, en heb veel gezien, maar ook veel niet gezien. Je bent als zeevarende toch in eerste instantie verantwoordelijk voor de taken aan boord, en in tweede instantie kun je als er tijd, geld en gelegenheid was de wal op. Soms werden we gefrustreerd in onze plannen, zoals die keer dat we wekenlang in Piraeus op de rede lagen, en door een onzekere Kapitein te ver weg geankerd lagen voor een bootje naar de wal.Of al die keren dat we met Kerst of Oud en Nieuw of een locale feestdag ergens bij een leuke haven op de rede lagen, en we de wal niet op mochten. Maar het kwam ook voor dat we soms wekenlang in een haven lagen, en dat het regelmatig gebeurde dat er nog havendagen over waren aan het eind van ons salaris. Ook waren er Kapiteins die maar een klein deel van ons salaris in dollars of locale valuta beschikbaar stelden, zodat je niet veel kon doen. Gelukkig waren er Kapiteins die zelf de geneugtes van de wal konden appreciëren, en ons, gewillige onderdanen, daarin lieten profiteren.

De verhalen gaan meestal over avonturen en gebeurtenissen in de havens, en niet wat er op zee gebeurde. Niet dat er op zee niks gebeurde, integendeel, maar havens vormen een onlosmakelijk geheel van een zeereis, je vertrekt vanuit een haven, en wordt geacht in een andere haven weer aan te komen. De gebeurtenissen op zee, komen vaak terug op dezelfde onderwerpen, slecht weer, en andere ongemakken zoals slecht eten, machine-pech of andere malheur. Toch zal ik proberen om een aantal zee-verhalen toe te voegen aan de reeks verhalen.

Inklaren;
Zodra we in een haven aankomen, komen eerst de havenautoriteiten aan boord om voornamelijk een slof sigaretten mee te krijgen. Aan de papieren rompslomp werd nauwelijks aandacht aan besteed, behalve dan in communistische landen waar de bureaucratie in hoog aanzien stond. Ik zorgde dat voor aankomst alle bemanningslijsten en andere benodigde documenten in tienvoud aanwezig waren. We hadden geen kopieermachine, dus alles moest met zoveel mogelijke kopieën uitgetypt worden. Wie kwamen er zoal aan boord ? Allereerst moet een schip ´health clearance´ krijgen van de locale representant voor volksgezondheid. De bemanning kan één of andere besmettelijke ziekte onder de leden hebben. Daarnaast komt de douane, scheepsagent, shipchandler, havenmeester en andere havenautoriteiten aan boord, soms wel een meute van zo´n 15 man, en iedereen wil één of meerdere sloffen sigaretten, en kregen die afhankelijk van rang of stand.

Anekdote;
Een grappig voorval kan ik me herinneren, dat bij aankomst in een van de havens een locale hotemetoot een fles jenever had zien staan in Kappies koelkast en met alle geweld die fles mee wou nemen. Er zat echter geen jenever in de fles, maar water, de Kapitein had daar een fles Bokma voor genomen, omdat hij die vierkante fles zeevast kon stuwen in zijn koelkast. De Kapitein had door alle rompslomp en afwerken van de papierhandel met andere gezaghebbenden niet gemerkt dat zijn fles was buitgemaakt. Na afloop komt hij naar mij toe en vraagt of ik zijn fles met water gezien had, ik zeg ja die fles heb ik gezien en is door iemand van de wal meegenomen als zijnde een fles jenever. Nu zouden wij graag het gezicht van die persoon hebben willen zien op het moment dat hij van zijn buitgemaakte jenever zou gaan proeven, en er achter zou komen dat het geen Hollandse jenever was maar doodgewoon water.

Als Sparks (radio-officier) heb je het geluk geen wacht te hoeven lopen in de haven. Maar ik zorgde er altijd wel voor dat ik activiteiten had, zoals het nemen van de de pers- en weerberichten, en dat het onderhoud aan de radio- en navigatie apparatuur gedaan werd. Vaak hielp ik ook elektrische en elektronische problemen te verhelpen in de machine-kamer en/of de controle kamers voor de producten- en gastankers waar ik op voer. In tegenstelling dat ik een matige student was, was ik een goede Sparks, en werd door Kapiteins, HWTK´s en andere opvarenden gewaardeerd voor mijn werk.

Wilde vaart;

Het voordeel om bij Koraal Scheepvaart Mij te varen was, dat het eigenlijk wilde vaart was. Er waren vrijwel geen vaste lijndiensten en we kwamen soms op plaatsen waar nog nooit iemand (van de crew) geweest was, zoals in communistisch Rusland, Cuba e.d. welke landen in de jaren 70 en 80 vrijwel gesloten waren voor buitenlanders en schepen uit Westerse landen. Ook heb ik vele eilanden in de “Caribbean” en Pacific aangedaan elk eiland met zijn eigen historie, cultuur en tropische variaties van het zo desperaat gezochte paradijs. In de logboeken van Captain Cook valt te lezen, dat hij dat tropische paradijs gevonden had op Tahiti, waar behalve de abundante aanwezigheid van voedsel en water, de inheemse bevolking de vrouwen vrijwillig beschikbaar stelden. Hij had dan ook grote moeite om zijn bemanning in het gareel te houden en zijn ontdekkingsreis voor Koning en Vaderland te vervolgen. Dat hij later door een conflict met ´inheemsen´om het leven kwam is bijzaak zullen we maar aannemen. Captain Cook beschreef ook zijn zesde zintuig, dat hij bij onraad wakker werd en tijd had om bij imminente gevaren in te grijpen om schip en bemanning te behouden. Hij zag dat als een vorm van communicatie tussen schip en gezagvoerder. Dit verschijnsel is ook door andere zeevaarders, veelal solozeilers, beschreven.

Zeekoorts,

Ik moet weer op zee gaan, een goed schip en in ’t verschiet
Een ster om op aan te sturen, anders verlang ik niet.
Het rukken van ’t wiel, ’t gekraak van het hout, het zeil ertegen,
Als de dag aanbreekt over grauwe zee, door een mist van regen.

Want de roep van de rollende branding, brekende op de kust,
Dreunt diep in het land in mijn oren en laat mij nergens rust,
’t Is stil hier, ‘k verlang een stormdag, met witte jagende wolken
En hoogopspattend schuim en meeuwen om kronk’lende kolken.

Ik ben een gedoemde zwerver, waar moet ik anders heen?
Maar gelaten door de wind gaan, weg uit de stad van steen.
Geen vrouw, geen haard verwacht mij. Ik blijf ook liever zonder.
‘k Heb genoeg aan een pijp op wacht en een glas in ’t vooronder.

J. Slauerhoff

Af en toe voel ik me zoals Johan Slauerhoff, altijd zoekend maar nooit vindend, nooit ergens rust kunnen vinden, we zijn ´trampers´ geworden, zwervers van de zee. Dat gevoel van onrust zal nooit meer weg gaan, af en toe kunnen we het onderdrukken, maar op een zeker moment komt het weer in volle hevigheid terug. Nederland is te klein, te burgerlijk te georganiseerd, wij ´trampers´ hebben ruimte nodig, de weidse zee, een land in ontwikkeling, een nieuw bestaan. Velen van ons wonen dan ook in de vreemde, en/of zijn getrouwd met een buitenlandse schone. Hollandse zeevaarders vind je overal, van de Noordkaap tot de Zuidkaap, vrijwel altijd volledig geïntegreerd in de locale samenleving.

Vogels van verschillende pluimage;
Nu heb je aan boord vogels van verschillende pluimage, verschillende personen, met een verschillende opvoeding en verschillende achtergrond, maar met een soortgelijke opleiding, ervaring en met hetzelfde doel, varen op zee. Een schip is als een klein wereldje, de bemanning moet er voor zorgen dat je vooruit gaat, de goede kant uit vaart, en dat op een zo veilig mogelijke manier en dat de eco-systemen aan boord blijven werken, zoals navigatie, voortgang, water, elektriciteit, voedsel en communicatie. Nu zijn er voor al die systemen verschillende officieren aan boord, zoals de Kapitein, de stuurlui, de machinisten, en de R/O (Radio Officier), daarnaast heb je nog bemanning nodig, om de diverse operationele en onderhouds taken te kunnen uitvoeren, zoals o.a. de Bootsman, matrozen, Kok, oliemannen, stokers, hun aantal is afhankelijk van het type schip, en ook afhankelijk van de rederij en wetgeving.
Aan boord zit je dus allemaal met elkaar op een beperkte ruimte, met één enkel doel, het schip met lading en bemanning behouden in de volgende haven te brengen. Dat er onderweg van allerlei zaken gebeuren, zoals slecht weer, motorpech of andere malheur staat vast, maar je hebt geen enkele andere mogelijkheid dan je werk te doen, en ervoor te zorgen dat alles blijft draaien, dit is wezenlijk anders in een walbaan, als daar iets fout loopt of kapot gaat, wordt er iemand van buiten bijgeroepen, en wordt het opgelost of gerepareerd. Dit fenomeen om als kleine gemeenschap, alle voorkomende problemen zelf op te lossen, en het schip weer behouden binnen te brengen schept een band, en geeft de personen aan boord een grotere verantwoordelijkheid. Ook met betrekking tot conflict situaties, die zal je zelf moeten zien op te lossen. Zo kan je halverwege de reis niet van boord stappen, en zeggen houdoe, het is leuk geweest, nee je zit en blijft aan boord, en moet roeien met de riemen die je hebt. Zo komt het voor dat je in jouw takenpakket, zaken moet compenseren die andere officieren laten liggen, vanwege incompetentie, of vanwege andere oorzaken, zoals alcoholisme e.d. Nu is het aan de Kapitein de taak om dit goed in de gaten te houden, en in te grijpen wanneer zo´n situatie uit de hand dreigt te lopen. En wat te doen als de Kapitein de oorzaak is ? Goeie vraag. In uitzonderlijke gevallen kan de Kapitein ontheven worden van zijn taak als opperhoofd, en zal normaal gesproken de 1e stuurman die functie overnemen. Maar meestal wordt incompetentie van de Kapitein door andere officieren lijdzaam gecompenseerd, zonder die moeilijke stap te nemen om hem uit zijn functie te zetten.

De havens;

De bestemmingen waren talrijk, en dan begin je na een bepaalde tijd ervaring te krijgen wat er in een bepaalde haven of land te verwachten is. Ook werden nieuwe bestemmingen vaak besproken tijdens pikheet (koffiepauze) of de talrijke borreluurtjes. In de ´pilots´ was meestal wel te vinden waar zo´n havenstad van bestond. Zo zijn de verre bestemmingen (buiten Europa) grofweg in te delen in een aantal categorieën; noord-Amerika (USA & Canada), ex Engelse/Franse kolonies, ex Spaanse/Portugese kolonies, Arabische landen en het Verre Oosten.
Noord-Amerika

In Noord-Amerika, heb je goede havens om te ´shoppen´, en om de steden te zien. Zoals New York, Montreal, New Orleans, Miami, Seattle om er maar een paar te noemen. Het is ongelofelijk wat een variëteit er bestaat en welke, voor ons lage, prijzen er gerekend worden. Jammer dat we geen auto´s mee kunnen nemen, want die zijn in onze ogen spotgoedkoop. Ook kun je in een gewone “department store” zoals “Sears” uitstekend gereedschap kopen, ze hebben er echt alles om een werkplaats volledig uit te rusten. Veel WTK´s kopen dan ook gereedschap om thuis hun werkplaats aan te vullen. Zo zie ik ze met boorkolommen, elektrische zagen, kettingzagen en complete dop- steek en ringsleutel sets aan boord terugkomen. Ook ben ik onder de indruk van het grote assortiment en kwaliteit van wat er in de winkels ligt. Elektronische apparatuur, computers, foto- en filmcamera’s, en allemaal spotgoedkoop met een sales tax van maar 5 of 6%. Jammer dat ze hier een afwijkend voltage en frequentie hebben voor wat elektronische apparatuur betreft (110V/60Hz). Ook spijkerbroeken, ´fruit-of-the-loom´ shirts, en witte badstoffen sportsokken zijn populaire items. Ook in de supermarkt zien we het grote assortiment terug, en vrijwel alles te krijgen in groot-verpakkingen.

Het eerste wat je als zeevaarder bemerkt, zodra je je aan wal begeeft, is dat je zonder auto verloren bent. De afstanden zijn te groot om te voet te kunnen overbruggen, vaak ontbreken zelfs voetpaden. Vaak liggen we ´in-the-middle-of-no-where´, en zijn we afhankelijk van vervoer om in de ´bewoonde´ wereld te geraken. Alternatieve vervoersmiddelen zoals fiets, of openbaar vervoer zijn beperkt. Alleen in de grotere steden heb je een fatsoenlijk functionerende metro. De shopping malls, liggen vrijwel allemaal langs een knooppunt van ´highways´. Taxis zijn dun gezaaid en moeten vooraf per telefoon worden besteld. Vaak kunnen we een lift krijgen van iemand op de ´plant´ of van een vreemde. Ook kunnen we opgehaald worden door zogenaamde ´duty-free´ shops, maar we komen er snel achter dat de vrije rit, achteraf doorberekend wordt, en de prijzen niet echt ´duty-free´ zijn.

Wat ons minder bevalt is dat in restaurants, taxi´s of andere plaatsen waar ´diensten´ verleend worden, we verwacht worden een ´tip´ te geven van zo´n 10 a 15%. Dat is voor Jan de zeeman toch iets teveel van het goede, en vaak wordt er geprobeerd om daar onderuit te komen, wat soms tot minder vriendelijke situaties leid.

Een keer zat ik met mijn aflosser in een restaurant in Tampa. We waren volop in gesprek, want we kenden elkaar al sinds de zeevaartschool en hadden heel wat om bij te praten. Nu kwam de serveerster elke twee á drie minuten aan onze tafel, om te vragen of alles wel in order was en of het eten smaakte. Nu begon dat na de 9e of 10e keer zo te vervelen, dat toen ze weer aan tafel kwam, en vroeg “is the food OK, Gentlemen ?” mijn collega vroeg “Are you doubting about it ?”. Dat was voldoende om haar voor een 10 minuten van ons tafel weg te houden.

Uitgaan was soms problematisch, vanwege het vervoer en omdat de verschillende gelegenheden ver van elkaar vandaan liggen. Ook werden we vaak gevraagd om ons `ID´, omdat je hier pas vanaf 21 jaar bier of alcohol mag drinken. Wij voeren altijd met een bemanning van Indonesiërs, en die waren gecharmeerd van de ´strip-clubs´ in de US. Ik ben een paar keer mee geweest, maar voor mij was het ´a lot of fuzz, about nothing´. Een soort geldklopperij, waar je na afloop altijd spijt van krijgt.

Amerikanen hebben m.i. een vals gevoel van schaamte, de dames lopen op het strand met bikinis uit de jaren 20, die vrijwel het gehele lichaam bedekken. Topless is hier onvoorstelbaar, en zelfs strafbaar. Maar aan de andere kant hebben ze sex-blaadjes, zoals de ´Hustler´, waar de intieme delen zo expliciet getoond worden, dat je bijna de andere kant kunt zien… het komt mij allemaal een beetje hypocriet over. Prostitutie is hier dan ook strafbaar, en alles moet in het geniep gebeuren.

De proliferatie van fastfood-ketens zoals McDonalds, Burger King, Wendy´s, Arby´s en de fastfood ´courts´ in de shopping malls was voor ons een openbaring. En elke shopping mall heeft zo zijn eigen fastfood-court, met fastfood restaurants met voornamelijk Chinees en Mexicaans eten. Wat ook opvalt dat de mensen die in de fastfood restaurants werken, vaak immigranten zijn, Aziaten, Latino’s of andere kanslozen. Echt op elke hoek van de straat heb je een fastfood restaurant met een ´drive´thru´ loket. Amerikanen houden ervan om alles vanuit hun auto te regelen. Zo zijn er drive-thru´s bij banken, drug-stores, e.d. Het is dan ook niet verwonderlijk dat velen, vele kilos over hun ideale gewicht zitten. De keren dat ik bij een aflossing in een hotel zit, sta ik er versteld van wat ze bij het ontbijt naar binnen stouwen, Wafels met siroop, eggs, bacon sousages,muffins en donuts, en alles in King-size, en dan met koffie uit een kartonnen of plastic beker. Het lijkt meer op thee getrokken van een paar koffiebonen. Bah wat een vieze drap.

De gewone restaurants zijn berekend op de Amerikaanse appetijt, alles komt in King-Size, in de grill restaurants heb je biefstukken van 12 ounces of meer. Het lijkt erop dat de kwantiteit belangrijker is dan de kwaliteit. Je eten staat wel binnen 5 minuten op tafel, en je wordt weggekeken, zodra je bord leeg is, omzet is belangrijk. Alles is hier berekend op efficiency en snelle dienstverlening, en zolang je je tip maar betaald.

Canada is economisch een copie van wat er in de VS gebeurd, maar het is toch allemaal wat gemoedelijker. Zeker in de Frans sprekende provincies lijkt het erop alsof we weer in Europa zijn. Montreal en Quebec zijn leuke bestemmingen, waar je in de zomer ´s avonds lekker op een terrasje kunt zitten (met gasverwarming).
Ex-Engelse/Franse kolonies;

De ex-Engelse/Franse kolonies erfden behalve de taal, vrijwel altijd een groot deel van de cultuur van de koloniserende macht, met andere woorden in Engelse kolonies sluit de pub op de meest onverwachte tijden, rijden ze links en dat soort fratsen. Het is makkelijk om de wal op te gaan, want iedereen spreekt Engels. De Franse kolonies zijn een verhaal apart, behalve de voor ons moeilijke taal, functioneerde er vrijwel niets meer van wat de ´trotse´Fransen ooit hadden opgebouwd en werkend hadden achter gelaten bij de verzelfstandiging van die kolonies. Dus behalve ´cultureel stappen´, was er over het algemeen weinig te beleven. Uitzonderingen daargelaten. In een aantal vervolgverhalen zullen mijn ervaringen en avonturen in deze ex-kolonies wat meer naar voren komen.
Arabische / Islamitische landen;

De Arabische en islamitisch georiënteerde landen staan voor de meeste zeevarenden gelijk aan een straf-expeditie. Je mag er vrijwel niks, wat voor ons normaal is, zoals bier/alcohol drinken, uitgaan, vrij communiceren met de locale (vrouwelijke) bevolking. Of je moet er van houden in een lokaal café met alleen mannen te zitten met een grote waterpijp voor je. Velen bleven dan ook gewoon aan boord. Met alle bier/drank en blote damesblaadjes verzegeld en achter slot en grendel. Ik ging er meestal toch op uit, het stadje in, de locale markt (Souk) op , waarbij gebrek aan de meest elementaire vorm van hygiëne onze lust tot het nuttigen van enige vorm van voedsel of andere versnaperingen tot een minimum beperkt werd. Ik vraag me altijd af, hoe houden die mensen, en dan met name de vrouwen, het uit om in middeleeuwse omstandigheden te moeten leven. Vrouwen worden daar slechter behandeld dan vee, ze worden binnenshuis opgesloten en mogen alleen onder escorte en zwaar gesluierd de straat op. In de verhalenreeks zal ik een tweetal verhalen opnemen, waaruit duidelijk zal worden waarom deze bestemmingen minder populair waren.
Ex-Spaanse / Portugese kolonies;

De ex- Spaanse en Portugese kolonies in midden- en zuid-Amerika waren “seaman´s-paradise”´; alles mocht en kon, en veelal, door protectionisme, gesloten economieën, konden we altijd een goede wisselkoers krijgen voor de toen nog harde guldens, marken en dollars. Dus stappen was goed en goedkoop, eten was exotisch en lekker en meestal was er ook nog veel te zien op cultureel vlak en in de rijke en exuberante natuur. Dat die landen door en door corrupt waren en in die tijd meestal geleid werden door een militaire junta, was voor ons van minder belang, je kon er ´s avonds gewoon over straat, zonder echt bang te hoeven zijn om te worden beroofd. Je raakte er snel aan gewoon dat er overal op straat militairen aanwezig waren met grote geweren, machine-pistolen en veel machtsvertoon. s avonds ´werd er vaak een “Blitz” gehouden, dan werden alle auto´s tegengehouden, en werd er op documenten gecontroleerd. Zolang je je normaal gedroeg, had je weinig te vrezen van die PM´s (Policia Militar). Enkele collega´s hebben andere verhalen, dat ze vast hebben gezeten, maar dat was meestal nadat ze dronken en laveloos zich op straat hadden begeven.
Far-East;

Azië is een hoofdstuk apart, waar ik wel ben geweest, maar niet als zeeman, en zal daarom ook geen commentaar geven op de havens, steden en bestemmingen van dit machtige continent. Er zijn meerdere verhalen geschreven door ex-zeevarenden die op de lijndiensten hebben gevaren van de RIL, KJCPL, Nedloyd, Saf-Ocean en andere rederijen die het Verre Oosten als bestemming hadden.

©2009 Dick Bal