Memoires van een Sparks

Cultuur & Natuur;

Zuid-Amerika of ook wel Latijns Amerika genoemd, heeft mij altijd al aangetrokken en dan voornamelijk vanwege de exuberante natuur, zoals het Andes gebergte, het Amazone gebied, de regenwouden langs de Braziliaanse kust (Mata Atlantica), de steppen e.d. Ook de exotische cultuur en bevolking, een mix van indianan, negers, en blanken. De vergane indianen culturen van de Mayas, Incas en Azteken of de indianen volken uit het Amazone gebied zoals de Yamomamis, Xingu´s, Guarani´s, Xavantes en Pataxó´s, om er maar een paar te noemen.

Zuid Amerika staat gelijk aan avontuur, in de puurste betekenis van het woord. Als je door zuid Amerika trekt krijg je het gevoel een soort van Indiana Jones te zijn, op zoek naar een of andere verborgen schat. Als we ergens voor een langere tijd in een haven lagen, probeerde ik de locale bezienswaardigheden te bezoeken, en eventueel uitstapjes te maken naar bekende en minder bekende toeristische plaatsen. Enige kennis van de Spaanse/Portugese taal was hiervoor noodzakelijk, vanwege het feit dat buiten de locale haven autoriteiten, vrijwel  niemand de Engelse taal beheerste.

Als kind tekende ik al palmbomen en kleurrijke papegaaien, zonder die ooit gezien te hebben. Ik denk dat met name de verhalen en overleveringen van de West Indische Compagnie (WIC), die haar zetel in de Zeeuwse hoofdstad Middelburg had, en die 25 jaar lang de scepter hebben gezwaaid in het Noordoosten van Brazilië, onder leiding van Mauritius van Nassau van invloed zijn geweest. Als je het woord Brazilië liet vallen, dan werd dat onmiddellijk geassocieerd met Samba, beeldschone mulatas, goudgele stranden met palmbomen, voetbal en een exotische natuur, of zoals veel van ons in gedachten hebben; “het tropisch paradijs”.

Ik heb het altijd jammer gevonden dat ik geen antropologie gestudeerd heb, maar wist ik veel, wij werden min of meer gedwongen een technisch beroep te zoeken, en aangezien ik naar zee wou, en brildragend was, was de keus snel gemaakt. Niet dat ik spijt heb van mijn keuze, maar antropologie is een studie waar je een heel leven aan kunt werken.

Contrasten in zuid-Amerika zijn groot, ik zal een aantal voorbeelden noemen;

• Kleurrijk maar verveloos, Het kleurgebruik is exotisch te noemen, of het nu gaat om exterieur of interieur van huizen, gebouwen, voertuigen, kleding, eigenlijk alles wat voor je ogen komt is kleurrijk, maar oh zo vaak ook verveloos, of niet afgemaakt. De Latijns Amerikaanse volkeren hebben dit in gemeen dat ze  niet dezelfde normen en waarden hebben zoals de westerlingen. Mañhana, mañhana is vaak het motto en wie geeft ze eigenlijk ongelijk ? Waarom moet altijd alles af, op tijd en volgens de regels ? Zoals in Nederland, alles wat boven de grijze massa uitsteekt wordt kapot gemaakt, of wordt dusdanig tegengewerkt, dat het vanzelf weer verdwijnt.

• Rijk en arm; het verschil tussen rijk en arm is in deze regio al generaties lang groot, misschien te groot, of misschien hebben veel zuid Amerikanen niet de ambities om in de vaart der volkeren opgestuwd te willen worden. Ze hebben niet allemaal dezelfde drift om van allerlei materialistische wensen te vervullen, maar als ze eenmaal tot de rijke klasse behoren, dan is het bij het decadente af. De militairen die via een coup aan de macht kwamen, of de ´coronels´ in het noordoosten van Brazilië, die generaties lang de macht in handen hebben gehad (of nog hebben), zijn daar een goed voorbeeld van, of de corrupte politici, die via populistische politieke partijen de macht naar zich toe trokken, om alleen hun eigen zakken te vullen ? Misschien komt het doordat ze geen strenge Europese winters kennen, en niet voor de winter voedsel moeten bewaren zoals onze voorvaderen ? Maar hoe zit het dan bij de noordoosterlingen in Brazilie, die generaties lang in een uiterst droog gebied wonen. En elk jaar moeten hopen en bidden voor regen, zodat ze een schamele oogst kunnen binnenhalen. Wat is de drijfveer achter deze mensen , dat ze genoegen nemen met het simpele leven, het wonen in een eenvoudig huis of hutje, en heel hun leven met gebrek aan van alles genoegen moeten nemen ? maar die simpele mensen doen wel mee in het sociale leven, ze sparen een heel jaar lang om bij het carnaval mee te kunnen doen, of zich vol overgave storten in de ‘festas juninhas’ of andere talrijke feesten. Gefeest wordt er, door arm en rijk. brood en spelen zei een bekende Romeinse keizer ooit, en dat is hier ook zo, in ieder geval voor wat betreft de sport, het voetbal. Iedereen is een supporter van een bekende voetbalclub, Santos, Corinthians, Flamingo of één van de andere superclubs die Brazilie rijk is. En als er gespeeld wordt, dan is het stil op straat en zit iedereen thuis voor de buis, of in een ´boteca’ (een simpele bar) naar de wedstrijd te kijken. Ze leven hier van dag tot dag, van seizoen tot seizoen van jaar tot jaar, en dragen hun kruis, meestal met een religieuze lijdzaamheid.

Zuid Amerika is ook leuk voor verzamelaars van nostalgia, want ze vervangen pas iets als het echt kapot is, of wanneer er een locaal substituut voor handen is. Veel van de landen hadden een gesloten economie, wat betekende dat nieuwe producten en/of spare-parts niet vrij ingevoerd mochten worden. Zo rijden er op Cuba nog steeds auto´s rond van voor de revolutie in 1959. Met name investeringen door de locale overheden worden tot op de draad toe versleten. Zo rijden er nog stoomtreinen uit het begin van de vorige eeuw. Nu de meeste economiëen weer open zijn voor globale handel en investeringen, neemt dit verschijnsel echter in rap tempo af. (helaas zeg ik dan)

Ook mag ik de muziek niet vergeten te noemen, elk land en streek heeft zo zijn eigen ritme,  Merengue uit de Dominicaanse republiek, Rumba en Habanera uit Cuba, Salsa uit Puerto Rico, de Braziliaanse Samba en Forró, de Argentijnse Tango en de Mariachi uit Mexico. Ook de panfluit muziek gemaakt door de indianenvolken uit het Andes gebergte heeft een magische klank. Als je eenmaal voor een ´bateria´  (slagwerk sectie van een samba groep) staat die het Samba ritme speelt, is het onmogelijk om stil te blijven zitten. En dan zijn er de locale zangers en zangeressen waarvan ik er twee specifiek wil noemen; ´Alcione´ de befaamde samba zangeres uit Rio de Janeiro (alhoewel ze in São Luis de Maranhão geboren is) en de onovertroffen ´Mercedes Souza´ uit Argentinië. De laatse heeft een stem als een klok en kan ´a capella´ een theater of concertzaal muisstil krijgen. Beiden verstaan de kunst om hun emotie en bewogenheid zo over te brengen dat de toehoorder diezelfde  emotie voelt. Het zijn ras-artiesten.

Tijdens mijn eerste bezoek aan Brazilië, in de havenstad Santos, hadden we diverse casette-bandjes gekocht met Samba muziek en dan met name van Alcione, en deze muziek werd nog tot lang na ons vertrek elke avond in de messroom afgespeeld, en werd onze melancholie weggespoeld met vele biertjes. De tonen van “Pra que chorar” komen elke keer weer terug in mijn gedachten als ik aan deze periode terugdenk.

De liefde;

Allereerst moet ik vermelden dat de ´zeden´ hier anders beleefd worden dan in het christelijk en calvinistisch Nederland van de 70-er jaren. Hier geeft men zich over aan de liefde, in een gepassioneerde en hartstochtelijke vorm. Elke zichzelf respecterende stad, dorp of gehucht heeft één of meerdere motels, met als enige finaliteit het faciliteren van de geslachtsgemeenschap tussen man en vrouw, getrouwd, verliefd, verloofd of doodgewone minnaars. In het motel huur je een kamer voor een aantal uren, specifiek voor het bedrijven van de liefde. De kamers zijn vaak heel  creatief ingericht, ronde bedden, speciale verlichting, spiegels aan het plafond, of de kamers zijn ingericht naar een specifiek thema. De badkamers zijn een hoofdstuk apart, van een simpele douche (met electrische douchekop) tot en met zeer luxe ingerichte badkamers, met sauna, bubbelbaden en zelfs zwembaden.

Het door het christelijke geloof, zowel protestante als katholieke, gepredikte monogame huwelijk bestaat hier niet. Zelfs priesters hebben de grootste moeilijkheid zich te houden aan het celibaat. Het lijkt erop of de vrouwen hier in de meerderheid zijn. Ook weet ik niet waar er zoveel van die mooie vrouwen vandaan komen, en de meesten nog in de huwbare leeftijd, wat een verschil met Europa, waar het lijkt of je in een groot bejaardenhuis rondloopt.

De lossere (minder stricte) zeden zijn voor zeelieden dan ook een aangename verpozing, na een lange zeereis met alleen werk, en afzien vanwege slecht weer, slecht eten of andere ongemakken. De vrouwen zijn welwillend, en niet het type hoer, die in de Europese havens en steden de prostitutie tot een industrie hebben gemaakt, waar emotie en gevoel verboden zijn. Daar ga je voor je plezier toch niet naar toe ?

De welwillenden zijn vrouwen die zich vol overgave in het uitgaanscircuit begeven, en niet onwelwillend zijn voor een ´one-night-stand´ met een Hollandse zeeman.Vaak willen ze verkering voor de duur van het verblijf van het ship. Voor de meeste welwillenden is het denk ik een vlucht uit de dagelijkse wereld, van armoede of uitzichtloosheid. Het door de maatschappij gecreërde ideaalbeeld van galante lange blanke mannen met goudblond haar heeft zo zijn invloed. De dames hebben thuis te maken met ´macho-figuren´, in de vorm van een vader, oom of vriend, welke ´macho´s´ ze slecht en met ignorantie behandelen. Ze zijn dan ook zeer ontvankelijk voor die leuke, aardige Hollanders, met wie ze kunnen uitgaan, passagieren, en de tijd op een aangename wijze kunnen doorbrengen. Dat die Hollandse zeelui een gevulde portemonnaie meebrengen is belangrijk maar niet de hoofdzaak. Degeen die dit leest zal dit nooit echt goed begrijpen, je moet het zelf hebben meegemaakt. Ik heb het diverse keren meegemaakt dat de desbetreffende welwillende dame geen geld wou na afloop van het plezierige verpozen, en dat ze het zelfs als een belediging zag om geld aan te nemen omdat ze dan als hoer zou kunnen worden aangemerkt.  Ik kocht dan meestal een aantal presentjes, zoals kleding en/of schoenen, en stopte dan ongemerkt nog wat geld in haar tasje. Hierbij nog dank aan Procter & Gamble en Unilever en andere multinationals voor het creëren van het ideaalbeeld van lange blanke mannnen met goudblond haar, we werden onthaald als “Don Juan´s”, “Casanovas” en andere machtige mannetjesputters.

Veel van de officieren die het Spaans en/of Portugees enigzins machtig waren, waren in staat om op straat, winkel of openbare gelegenheid een locale schone voor zich te winnen. Het werd zelfs een sport, als we voor een langere tijd in een bepaalde haven lagen. De 3^de WTK van ons schip werd benaderd door een locale schone dame, die hem uitnodigde voor een privé vrijgezellen afscheids-party, haar afscheids-party.  Ze werkte in São Paulo bij een televisiestation en zou het volgende weekend gaan trouwen. Ze had haar oog op onze 3^e WTK laten vallen, hij was stevig gebouwd, gespierd, en niet onknap.  De volgende morgen zat hij glunderend aan het ontbijt, hij had zelfs een leuk kadootje gekregen en was netjes door de betreffende dame weer aan boord terug gebracht. Ook onze getrouwde of anderzins geëngageerde collega´s  konden vaak de uitdaging niet weerstaan, en hadden snel verkering met een locale schone.

“Paquerar”;

Met name in Brazilië bestaat een zeer expliciete en directe vorm om contact te zoeken met de “opposite sex”,  en dat is het “paquerar”,  in gewoon Nederlands vertaald zou dat ´flirten´ moeten betekenen, maar toch is het niet hetzelfde. `Paquerar´ is ongedwongener, het is meer een natuurlijke reflex, een weerspiegeling van de gedachte, een momentopname van wat de tegenpartij van je denkt, direct vertaald in lichaamstaal. Zo weet je binnen een paar momenten of de dame jou leuk vindt, of ze beschikbaar is en geinteresseerd is in eventueel verder contact. Een zeer krachtig instrument dus voor het vinden van een partner, vriendin of ´scharrel´. Voor ervaren en minder ervaren zeelui dus een zeer praktisch en doeltreffend hulpmiddel voor het vinden  van een ´schatje´.

Ik weet zeker dat alle zuid-Amerika gangers dit fenomeen zullen herkennen, voor degeen die hier nooit is geweest kan ik alleen maar aanraden, reis een keer af naar zuid-Amerika en je zult het zelf ervaren. Zeevaarders noemen dit fenomeen ook wel ´snuitjeswerk´, maar ik moet wel vermelden dat ´paquerar´ alleen werkt in zuid-Amerika en dan met name in Brazilië. Snuitjeswerk is een meer algemene term, wanneer de `opposite sex` een zekere belangstelling toont, zonder dat daar op enig moment een zekere financiele tegemoetkoming aan vooraf moet gaan.

De ´Ladies´;

Dat er in zuid-Amerika mooie dames rondlopen is algemeen bekend. Hoe vaak zien we de mooie dametjes niet in een “miss World” verkiezing of andere beauty contest zich in nietsverhullende kleding vertonen. Ook zien we beelden van het jaarlijkse terugkerende carnaval, met vele en veelal halfnaakte, wulpse mulatas als hoofd-attractie. Hoe vaak is hun schoonheid niet bezongen, zoals in de `Girl from Ipanema`. Welke associaties roept het strand van Copacabana bij U op ? Het is denk ik onmogelijk om af te leiden waarom er in zuid-Amerika zoveel mooie vrouwen rondlopen. Is het de menging van de rassen, met als resultaat de bekende Mulatas en Mestiezen en alle andere mogelijke schakeringen?

Of is het de macho-cultuur, die de vrouwen in een nadrukkelijkere feminiene rol drukt? Of is het ontbreken van de harde en m.i. onsympathieke emancipatie op dit continent, die de vrouwen in zuid-Amerika vrouwelijker maakt ? Wat wel  valt vast te stellen is dat de Latijns-amerikaanse dames zich goed tot zeer goed verzorgen, uitzonderingen daargelaten natuurlijk. Zo zie je ze vrijwel elke week in de beauty-salon, hun nagels, wenkbrauwen, en andere lichaamsharen laten bijwerken. Wat een tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar ik altijd een anticlimax beleef, als ik door een ´shopping mall´ loop, en waar je onopgemaakte vrouwen ziet paraderen in ´molletons´ maatje XL, XXL of XXXL op slippers, en dan nog meestal  met een lelijk t-shirt aan en met hun haar in een dotje.  Wat een verschrikking.

Behalve de veel geprezen schoonheid hebben ze meer kwaliteiten dan alleen dat. De eerste kwaliteit die me voor de geest komt is;  bescheidenheid. Ik vraag me af of één of andere socioloog of antropoloog dit ooit onderzocht heeft ? En de karakteristieke verschillen van vrouwen in de verscheidene landen en continenten in een studie naar voren heeft weten te brengen? Om een eenvoudig koopvaardij-officier dit te vragen te doen, is denk ik teveel gevraagd. Wij, en in ieder geval mijn persoon, hebben niet de academische articulatie om dit op een nette en beschaafde wijze te doen, maar wij kennen en herkennen die bestaande verschillen als geen ander. En ik weet uit eigen ervaring dat als we een top-10 zouden maken van landen met de voor zeelui favoriete dames, Latijns-Amerika  in het algemeen en Brazilië in het bijzonder, hoog zouden scoren.

Misschien dat ik op een van de zeevaart-forums het onderwerp ter sprake zal brengen, en wie  weet  komt die top-10 er ooit nog een keer van. Het blijft allemaal betrekkelijk natuurlijk, want een ieder zal een beoordeling geven afhankelijk van zijn of haar ervaringen en bezocht vaargebied. Een zeeman die alleen tussen de Perzische Golf en de westkust van de VS gevaren zal hebben, zal de VS als een paradijs afspiegelen.

Tour de France;

Dat ik dit nu allemaal opschrijf is misschien voor een aantal mensen onthullend, of voor anderen een bevestiging van wat algemeen aangenomen wordt van zeelieden, in elke havenstad een andere schat te hebben, maar je moet je eens verplaatsen in onze situatie. Een schip, vrijwel alleen bemand door jonge gezonde en voor het grootste gedeelte vrijgezelle mannen, die na een zeereis van enkele weken of na een sequentie van slechte staphavens een gemiddeld testosteron gehalte heeft wat het peloton van de Tour de France zou doen verbleken. En je komt dan in een haven waar het vrouwelijk schoon zich welwillend toont,  daarnaast een tropische ambiance, rijkelijk alcohol gebruik en meestal door de sterke gulden een vrijwel onbeperkte koopkracht hebbende, dan moet je toch aardig stevig in je schoenen staan, wil je daar ongevoelig voor zijn. Het was dus in dit soort havens altijd feest.

De havens;

Als je in een een zuid-Amerikaanse haven komt moet je meestal met een walpasje de wal op, door een poort, waar  je gecontroleerd werd door de “Policia Militar” of de douane. De autoriteiten waren altijd bang dat we of smokkelwaar binnen brachten of communistische propaganda, waar met name de militairen bang voor waren. Het had als voordeel dat het schip geen last had van loslopend tuig, zoals kaairatten, ambulante verkopers van souvenirs, drugs en andere rotzooi , smokkelaars,  geld-wisselaars, taxi-chauffeurs, street-pilots, scheepshandelaars en ander tuig die probeerden Jan de zeeman op een of andere manier op te lichten. Sommige haven-autoriteiten lieten persoonlijk bezoek wel toe, zodat we af en toe een feest aan boord konden geven, als de Kapitein daar toestemming voor gaf.

Ik probeerde meestal om met de agent of scheepshandelaar mee terug te rijden naar de stad, zodat ik meer informatie in kon winnen over de locale bezienswaardigheden, en wat er allemaal te doen was, m.b.t. winkels, waar en hoe geld te wisselen, musea, openbaar vervoer, evenementen, vertrouwde taxi-chauffeurs en natuurlijk waar we ´s-avonds  het beste naar toe konden gaan.

wordt vervolgt…